Η σόγια αποτελεί αναμφισβήτητα ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα θέματα της διατροφής.
Αρχικά, η σόγια αποτελεί ένα τρόφιμο πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά με πολλά οφέλη για την υγεία. Όπως για παράδειγμα, χαμηλότερα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, καλύτερη καρδιαγγειακή υγεία και μείωση των συμπτωμάτων κατά την εμμηνόπαυση. Ακόμη, πιθανότητητα, οδηγεί στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης διαφόρων τύπων καρκίνου. Ωστόσο, από την άλλη πλευρά, μερικοί άνθρωποι ανησυχούν για την κατανάλωση τροφίμων με βάση τη σόγια. Για παράδειγμα, πολλοί ανησυχούν ότι η κατανάλωση υπερβολικής ποσότητας σόγιας οδηγεί σε αύξηση του κινδύνου του καρκίνου του μαστού, πιθανότατα εμπόδιση της ορθής λειτουργίας του θυρεοειδούς αδένα ή αρνητικές επιδράσεις στους άνδρες, λόγω της ύπαρξης φυτ0-οιστρογόνων.
Η σόγια αποτελεί είδος της οικογένειας των οσπρίων:
Αρχικά, η σόγια αποτελεί πλούσια πηγή πολλών θρεπτικών συστατικών όπως βιταμίνες του συμπλέγματος Β, φυτικές ίνες, κάλιο, μαγνήσιο και πρωτεΐνη υψηλής βιολογικής αξίας. Ακόμη, αντίθετα με ορισμένες φυτικές πρωτεΐνες, η πρωτεΐνη σόγιας θεωρείται μια πλήρης πρωτεΐνη. Δηλαδή, διαθέτει και τα εννέα απαραίτητα αμινοξέα που δεν παράγει ο οργανισμός και τα λαμβάνει αποκλειστικά από τη διατροφή. Επιπλέον, εκτός από την περιεκτικότητά της σε βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία, η σόγια αποτελεί μια φυσική πηγή πολυφαινολών. Οι πολυφαινόλες αποτελούν τύπο αντιοξειδωτικών που βοηθούν στην προστασία του σώματος από κυτταρικές βλάβες και καρδιακές παθήσεις.
—-
Ισοφλαβόνες σόγιας
Παράλληλα, η σόγια αποτελεί πηγή ισοφλαβονών. Δηλαδή, μία υποκατηγορία πολυφαινολών και δρουν ως φυτοοιστρογόνα λόγω της ικανότητας σύνδεσης τους και ενεργοποίησης των οιστρογόνων στο σώμα. Συγκεκριμένα, οι ισοφλαβόνες, αποτελούν το κύριο συστατικό για τα πολλαπλά οφέλη της σόγιας στην υγεία του ανθρώπου. Επίσης, σε γυναίκες κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης, βοηθούν στη μείωση των συμπτωμάτων, όπως εξάψεις, εφίδρωση και αλλαγές στη διάθεση. Ταυτόχρονα, η εμμηνόπαυση, πιθανότητα αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης οστεοπόρωσης και καταγμάτων. Επομένως, για το σκοπό αυτό, υπάρχουν σήμερα διαθέσιμα αρκετά συμπληρώματα ισοφλαβονών σόγιας με στόχο τη μείωση αυτών των συμπτωμάτων.
Επιπλέον, η σόγια πιθανότατα προστατεύει τόσο από την οστεοπόρωση αλλά και από διάφορους τύπους καρκίνους όπως του μαστού και του προστάτη, καθώς μειώνει και τον κίνδυνο εμφάνισης στεφανιαίας νόσου.
Ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) ενέκρινε τα προϊόντα σόγιας καθώς βοηθούν στη μείωση της χοληστερόλης ενώ ταυτόχρονα προσδίδουν και άλλα οφέλη στην καρδιαγγειακή λειτουργία, λόγω της συσχέτισης της πρόσληψης προϊόντων σόγιας με σημαντικές μειώσεις της χοληστερόλη ορού, της λιποπρωτεΐνης χαμηλής πυκνότητας ή κακής χοληστερόλης (LDL) και των τριγλυκεριδιών.
Άλλα οφέλη της κατανάλωσης προϊόντων σόγιας:
- Μείωση των επιπέδων ολικής και LDL χοληστερόλης και αύξηση της HDL χοληστερόλης
- Μείωση πιθανότητας εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων: οι ισοφλαβόνες της σόγιας πιθανότατα βοηθούν στη μείωση της φλεγμονής των αιμοφόρων αγγείων καθώς και βελτιώνουν της ελαστικότητάς τους. Συνεπώς, αυτοί οι δύο παράγοντες, προστατεύουν την υγεία της καρδιάς.
- Ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης: Η σόγια και τα τρόφιμα με βάση αυτή, αποτελούν πλούσια πηγή αργινίνης. Η αργινίνη (αμινοξύ), βοηθά στη ρύθμιση των επιπέδων της αρτηριακής πίεσης λόγω των ισοφλαβινών. Όμως, δεν αποτελεί σαφές εάν αυτά τα οφέλη της μείωσης της αρτηριακής πίεσης ισχύουν για άτομα με φυσιολογικά ή και με αυξημένα επίπεδα αρτηριακής πίεσης.
- Καλύτερη γλυκαιμική απόκριση: Οι ισοφλαβόνες σόγιας, επίσης, βοηθούν στη μείωση της αντίστασης στην ινσουλίνη. Η αντίσταση στην ινσουλίνη αποτελεί μια κατάσταση στην οποία τα κύτταρα δεν ανταποκρίνονται πλέον κανονικά στην ινσουλίνη. Έτσι, με την πάροδο του χρόνου, η αντίσταση στην ινσουλίνη οδηγεί σε υψηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα και στην εμφάνιση διαβήτη τύπου 2.
- Πιθανότατα βελτιώνει την υγεία των οστών: Τα χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων κατά την εμμηνόπαυση προκαλούν την έκλυση του ασβεστίου από τα οστά. Επομένως, η προκύπτουσα οστική απώλεια πιθανότατα προκαλεί στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες αδύναμα και εύθραυστα οστά, μια κατάσταση γνωστή ως οστεοπόρωση. Ορισμένα στοιχεία παρουσιάζουν ότι η πρόσληψη ισοφλαβονών σόγιας πιθανότατα μειώνει την οστική απώλεια και βελτιώνει τους δείκτες υγείας των οστών σε εμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Ωστόσο, απαιτείται περισσότερη έρευνα για να επιβεβαιωθούν αυτά τα ευρήματα.
Πιο συχνοί λόγοι ανησυχίας κατανάλωσης της σόγιας:
- Κίνδυνος καρκίνου: Μερικοί άνθρωποι πιστεύουν ότι οι ισοφλαβόνες σόγιας πιθανότατα αυξάνουν τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού ή του ενδομητρίου. Ωστόσο, οι περισσότερες μελέτες δεν υποδεικνύουν αρνητικές επιπτώσεις. Ακόμη, σε ορισμένες περιπτώσεις, πιθανότατα ακόμη και να προσφέρουν κάποια προστασία έναντι ορισμένων μορφών καρκίνου.
- Επηρεάζουν τις ορμονική ρύθμιση των ορμονών στους άνδρες. Πολλοί ανησυχούν ότι οι ισοφλαβόνες σόγιας πιθανότατα μειώνουν την παραγωγή της ανδρικής ορμόνης τεστοστερόνης. Για παράδειγμα, οι άντρες που ανέφεραν τέτοια αποτελέσματα είχαν έως και 9 φορές μεγαλύτερη κατανάλωση προϊόντων σόγιας από τη μέση πρόσληψη ανδρών. Επομένως, αν υπάρχει σωστή ισορροπία και μέτρο στην κατανάλωση της σόγιας από τους άντρες, τότε η κατανάλωση της δεν προκαλεί διαταραχές στην ορμονική τους ρύθμιση.
- Αντιθρεπτικά συστατικά: Η σόγια περιέχει ενώσεις που μπορεί να μειώσουν την ικανότητα του σώματος να απορροφά τις βιταμίνες και τα μέταλλα που περιέχουν. Το μούλιασμα, η ζύμωση και το μαγείρεμα είναι τρόποι μείωσης αυτών των επιπέδων αντιθρεπτικών συστατικών στη σόγια, όπως και σε άλλες κατηγορίες οσπρίων.
Συντακτική ομάδα:
Μέλλου Έλενα
Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών,
MSc Διατροφή, Δημόσια Υγεία και Πολιτικές – Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
—
