Ο θηλασμός και η διατροφή της μητέρας κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, παίζουν σπουδαίο ρόλο στην ανάπτυξη του βρέφους. Ο θηλασμός (ή γαλουχία) αποτελεί τη περίοδο όπου το νεογέννητο βρέφος χρησιμοποιεί το μητρικό γάλα ως κύρια πηγή θρέψης του. Η διατροφή της μητέρας κατά τη διάρκεια του θηλασμού επηρεάζει, ως ένα βαθμό, την σύσταση και επομένως την ποιότητα του μητρικού γάλακτος.

Πόσο διάστημα διαρκεί ο θηλασμός;

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνιστά τον αποκλειστικό θηλασμό για τους πρώτους 6 μήνες της ζωής με στόχο τη βέλτιστη υγεία και ανάπτυξη του βρέφους. Ιδανικά, η έναρξη του αποκλειστικού θηλασμού συνιστάται να ξεκινάει μέσα στην πρώτη ώρα από τη γέννηση. Ύστερα, συνεχίζει αποκλειστικά, δηλαδή χωρίς την παροχή άλλων τροφών ή υγρών (συμπεριλαμβανομένου του νερού), για τους πρώτους 6 μήνες της ζωής.

Πόσο σημαντική διαδικασία αποτελεί ο αποκλειστικός θηλασμός;

Ο αποκλειστικός θηλασμός αποτελεί ωφέλιμος τόσο για τη μητέρα όσο και για το βρέφος, ακόμη και αν διαρκεί για μικρό χρονικό διάστημα. Όσο μεγαλύτερο το διάστημα, τόσο περισσότερα και τα οφέλη του. Το μητρικό γάλα αποτελεί όχι μόνο την πιο ασφαλή τροφή, αλλά και καλύτερη πηγή θρεπτικών συστατικών για τα βρέφη. Προσφέρει όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά όπως υδατάνθρακες, λιπίδια, βιταμίνες, ανόργανα στοιχεία και νερό για την ανάπτυξη και την υγεία του βρέφους. Επίσης, το μητρικό γάλα προσδίδει βιοενεργούς παράγοντες όπως ορμόνες, αντισώματα κ.α.

Ο θηλασμός, ειδικότερα για τους πρώτους έξι μήνες της ζωής, οδηγεί στη μείωση εμφάνισης λοιμώξεων, κυρίως του πεπτικού και αναπνευστικού συστήματος, και χρόνιων ασθενειών του βρέφους. Επίσης, πιθανότατα μειώνει τον κίνδυνο ανάπτυξης παχυσαρκίας και σακχαρώδη διαβήτη, στη μετέπειτα ζωή. Μελέτες δείχνουν, ακόμη, τη σύνδεση του θηλασμού και του υψηλότερου δείκτη νοημοσύνης (IQ).

Επιπλέον, ο θηλασμός προσδίδει πολλά οφέλη και στη μητέρα. Μερικά από αυτά περιλαμβάνουν τον μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης:

  • Καρκίνου του μαστού
  • Καρκίνου των ωοθηκών
  • Επιλόχειας κατάθλιψης
  • Υπέρτασης
  • Καρδιαγγειακών παθήσεων
  • Σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2

Το μητρικό γάλα προσδίδει όλη την ενέργεια και τα θρεπτικά συστατικά για το βρέφος τους πρώτους μήνες της ζωής του. Επίσης, συνεχίζει την κάλυψη έως και των μισών ή περισσοτέρων διατροφικών αναγκών του παιδιού κατά το δεύτερο εξάμηνο και έως το ένα τρίτο της ενέργειας κατά το δεύτερο έτος ζωής .

Από την ηλικία των 6 μηνών, τα παιδιά ξεκινούν την κατανάλωση ασφαλών και επαρκών συμπληρωματικών τροφίμων. Ενώ παράλληλα, ο θηλασμός μπορεί να συνεχιστεί για έως και 2 χρόνια μετά.

Θηλασμός και Διατροφή

Επηρεάζει η διατροφή της μητέρας την σύσταση και την ποιότητα του μητρικού γάλακτος;

Η διατροφή της μητέρας επηρεάζει, ως ένα βαθμό, την σύσταση του μητρικού γάλακτος. Ιδανικά, η διατροφή της μητέρας πρέπει να περιλαμβάνει όλες τις ομάδες τροφίμων. Δηλαδή, φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής άλεσης, γαλακτοκομικών, καλών λιπαρών αλλά και πηγών πρωτεΐνης. Στόχο αποτελεί η κάλυψη της ενεργειακών και θρεπτικών αναγκών της μητέρας για την βέλτιστη παροχή ενέργειας κατά την διαδικασία του θηλασμού. Συνεπώς, λόγω των υψηλών αναγκών κατά τη διάρκεια του θηλασμού η γρήγορη απώλεια βάρους δεν αποτελεί προτεραιότητα.

Οι περισσότερες γυναίκες κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης αποθηκεύουν περίπου 2 εώς 4 κιλά λίπους. Αυτό, αργότερα το χρησιμοποιούν για την παροχή ενός μέρους της ενέργειας για το θηλασμό. Με αυτόν τον τρόπο, ο ίδιος ο θηλασμός βοηθάει από μόνος του στην απώλεια του περιττού βάρους.

Η ποσότητα του κάθε θρεπτικού συστατικού αλλάζει ανάλογα με το στάδιο του θηλασμού αλλά και εν μέρει από τη διατροφή της μητέρας. Οι διατροφικές ανάγκες της μητέρας παραμένουν αυξημένες στην περίοδο της γαλουχίας, όπως και στην περίοδο της εγκυμοσύνης. Η διατροφή της μητέρας επηρεάζει την σύσταση του μητρικού γάλακτος. Έτσι, η περιεκτικότητα σε βιταμίνες Α, D, βιταμίνες του συμπλέγματος Β και βιταμίνη C, η ποσότητα των λιπαρών οξέων και του ιωδίου επηρεάζονται από τη διατροφή της μητέρας, καθώς αυτά περνάνε αυτούσια στο μητρικό γάλα.

Σε ότι αφορά την πρόσληψη ασβεστίου και σιδήρου, κατά το θηλασμό το ίδιο το σώμα προσαρμόζει τις ανάγκες του ανεξάρτητα από τη διατροφική πρόσληψη. Παρόλα αυτά, η ανεπαρκής τους πρόσληψη ενδεχομένως να επηρεάσει τη κατάσταση υγείας της μητέρας.

Πρόληψη αλλεργιών και δυσανεξιών

Ο θηλασμός και η διατροφή της μητέρας συνδέονται, επίσης, με την ύπαρξη δυσανεξιών ή αλλεργιών στα βρέφη. Αυτό πιθανότατα αποτελεί αιτία της κατανάλωσης κάποιας τροφής απο την μητέρα. Πιο κοινές τροφές που προκαλούν συνήθως τέτοια συμπτώματα στα βρέφη αποτελούν: οι ξηροί καρποί, τα όσπρια, τα γαλακτοκομικά προϊόντα και ειδικότερα το αγελαδινό γάλα, η σοκολάτα και η καφεΐνη.

Κοινά συμπτώματα που παρουσιάζουν τα βρέφη σε αυτές τις περιπτώσεις:

  • Διάρροια, έμετος
  • Εξάνθημα, έκζεμα, δερματίτιδα, κνίδωση, ξηροδερμία,
  • Αναστάτωση κατά τη διάρκεια και/ή μετά το γεύμα
  • Κλάμα για μεγάλο χρονικό διάστημα,
  • Ξαφνικό ξύπνημα με δυσφορία ή
  • Βήχας.

Τα σημάδια αυτά δεν υποδεικνύουν ότι το βρέφος αποκτά αλλεργία στο μητρικό γάλα αλλά παρά μόνο σε κάτι που η μητέρα κατανάλωσε. Σε αυτή τη περίπτωση ίσως χρειαστεί ο περιορισμός ή αποκλεισμός της κατανάλωσης του συγκεκριμένου τρόφιμου. Μετά από μερικούς μήνες η κατανάλωση του συγκεκριμένου τρόφιμου μπορεί να μην επηρεάζει το ίδιο, και να γίνει η σταδιακή επανένταξη του στη διατροφή της μητέρας.

Θηλασμός και κατανάλωση καφεΐνης και αλκοόλ

Όπως κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης (για περισσότερα διαβάστε εδώ), τόσο και στην περίοδο του θηλασμού, υπάρχουν πράγματα που πρέπει να περιορίσει ή να αποφύγει μία μητέρα ενώ θηλάζει.

  • Καφεΐνη: Η κατανάλωση μικρής ποσότητας καφέ (έως 2 φλιτζάνια την ημέρα) ή άλλων ροφημάτων με καφεΐνη δεν επηρεάζει το μητρικό γάλα κατά τη διάρκεια του θηλασμού. Η υπερβολική ποσότητα καφεΐνης πιθανότατα να προκαλέσει ανησυχία στο νεογέννητο ή να το κρατήσει ξύπνιο.
  • Αλκοόλ: Το αλκοόλ διαφοροποιεί τη γεύση και τον όγκο του γάλακτος. Παρόλα αυτά, ενώ αποτελεί ασφαλέστερη η μη κατανάλωση αλκοόλ, ένα περιστασιακό ποτό (δηλαδή 1 ή 2 μονάδες), δεν αποτελεί κίνδυνο για το νεογέννητο. Μετά την κατανάλωση του, η μητέρα συνιστάται να περιμένει τουλάχιστον 3-4 ώρες μέχρι τον επόμενο θηλασμό.

Θηλασμός και σωματική δραστηριότητα

Η έναρξη της σωματικής δραστηριότητας σε θηλάζουσες μητέρες χρήζει ιδιαίτερης σημασίας, αφού όμως πρώτα σταθεροποιηθεί η παραγωγή του γάλακτος. Μία μέτριας έντασης φυσική δραστηριότητα δεν αποτρέπει την φυσιολογική ανάπτυξη του βρέφους. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ύστερα από υψηλής έντασης σωματική δραστηριότητα, το μητρικό γάλα παρουσιάζει μία πιο όξινη γεύση. Αυτό αποτελεί αποτέλεσμα της αύξησης των επιπέδων του γαλακτικού οξέος. Ωστόσο, αν ο θηλασμός πραγματοποιηθεί μία ώρα μετά την άσκηση τότε αυτή δεν επηρεάζει την αποδοχή και την πρόσληψη του μητρικού γάλακτος από το βρέφος.

Συντακτική ομάδα:

Μέλλου Έλενα
Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών,
MSc candidate Διατροφή, Δημόσια Υγεία και Πολιτικές – Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών—-
—-
Κοντογιάννη Μάγδα
Διατροφολόγος, Επιστήμονας Τροφίμων & Διατροφής – Πανεπιστήμιο Αιγαίου
MSc Διατροφή, Δημόσια Υγεία και Πολιτικές – Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών